Avukatlar, Hukuk Profesyonelleri ve Hukuk Öğrencileri için ESG Rehberi - 2
ESG (Çevresel, Sosyal ve Yönetişim) İlkeleri ve Uygulamaları
ESG faktörleri üç yönü kapsamaktadır. Çevresel (Environmental) faktör, iklim değişikliği ile mücadele ve uyum sağlama, kaynak kullanımı, emisyonlar, geri dönüşüm, atık yönetimi ve sera gazı emisyonları gibi çevresel konuları kapsar.
1. ESG Kavramı ve Bileşenleri ile Sürdürülebilirlik Denetçiliği Sınavı
ESG (Çevresel, Sosyal ve Yönetişim) kavramı, işletmelerin sadece ekonomik performanslarına değil, aynı zamanda çevresel, sosyal ve yönetişimsel etkilerine de odaklanan bir yaklaşımı ifade eder. ESG kavramı 2004 yılında, Birleşmiş Milletler’in (BM) o dönem Genel Sekreteri olan Kofi Annan'ın talebi üzerine 20 finans kurumu tarafından hazırlanan “Who Cares Wins: Connecting Financial Markets to a Changing World” raporunda ortaya atılan bir kısaltmadır.
ESG faktörleri üç yönü kapsamaktadır. Çevresel (Environmental) faktör, iklim değişikliği ile mücadele ve uyum sağlama, kaynak kullanımı, emisyonlar, geri dönüşüm, atık yönetimi ve sera gazı emisyonları gibi çevresel konuları kapsar. Ayrıca biyolojik çeşitliliğin korunması, kirliliğin önlenmesi ve döngüsel ekonomi gibi konuları da içerir. Sosyal (Social) faktör, eşitsizlik, kapsayıcılık, iş ilişkileri, insanların becerilerine ve topluluklarına yapılan yatırımlar, iş gücü muamelesi, insan hakları, topluluk çıkarları ve ürün sorumluluğu gibi konuları ele alır ve paydaşlar arasında güven ve sadakat oluşturmayı amaçlar. Son faktör olan yönetişim (Governance) faktörü, kamu ve özel kurumların yönetim yapıları, çalışan ilişkileri ve üst düzey yönetici ücretlendirmesi gibi konuları içerir ve sosyal ve çevresel hususların karar alma süreçlerine dahil edilmesini ve en iyi uygulama kurumsal yönetim ilkelerine uyumu sağlamak için önemli bir rol oynar. Yönetim kurulu yapısı, etik kurallar, şeffaflık ve yolsuzlukla mücadele politikaları gibi unsurlar yönetişim bileşeninde yer alır.
Bu bağlamda, Kamu Gözetimi Kurumu yapmış olduğu duyuruda kesin tarihi daha sonra ilan edilecek olmakla, Ağustos ayı içerisinde Sürdürülebilirlik Denetçiliği sınavı yapacağını duyurmuştur. Buna göre, düzenlenecek sınavda sürdürülebilirlik raporlaması ve güvence denetimlerinin bağımsız denetçilik yetkisine sahip kişiler tarafından yapılması gerektiği vurgulanmaktadır. Bilindiği üzere, bağımsız denetçilik sınavına başvuru şartlarında; “Sınava; hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal bilgiler dallarında eğitim veren fakülte ve yüksekokullardan veya denkliği Yükseköğretim Kurulunca tasdik edilmiş yabancı yükseköğretim kurumlarından en az lisans seviyesinde mezun olanlar veya diğer öğretim dallarından lisans seviyesinde mezun olmakla beraber bu fıkrada belirtilen bilim dallarından lisansüstü seviyesinde diploma almış olanlar başvurabilir.” maddesi yer almaktadır. Dolayısıyla Sürdürülebilirlik Denetçiliği sınavına hukukçuların da girebileceği düşünülmektedir. Kurumun duyurusunda, söz konusu sınavın içerdiği konular listelenmiştir. Sınava girecek kişiler, sınavda yer alacak konuların bir kısmına da değinecek olan rehberden faydalanabilecektir.
2. Şirketlerin ESG Performansını Değerlendirme Yöntemleri
BM, 2006 yılında kurumsal yatırımcıların ESG faktörlerini yatırım kararlarına ve mülkiyet uygulamalarına gönüllü olarak dahil etmelerini teşvik etmek amacıyla Sorumlu Yatırım İlkeleri'ni (PRI) başlatmıştır. Bu girşim, yatırım uygulamalarında altı PRI ilkesini uygulamayı ve ilerlemeleri hakkında rapor vermeyi gönüllü olarak taahhüt eden uluslararası bir imzacı ağı tarafından desteklenmektedir.
Yatırımcı ve hissedarların sürdürülebilir yatırımlara giderek daha fazla önem vermesiyle ESG etkilerinin uzun vadede ekonomik açıdan daha önemli olacağına inançları da artıyor. CFA Enstitüsü tarafından yapılan araştırmaya göre, yatırım profesyonellerinin %63'ü, yatırım verisi analizlerinde ESG derecelendirmelerini kullandıklarını ifade ederken, %73'ü ESG derecelendirmelerinin önümüzdeki beş yıl içinde şirketlerin sermaye maliyetleri üzerindeki etkisinin artacağını düşünüyor.
Uygulamada ESG’nin şirketler için yönetim, raporlama ve açıklama yaklaşımı olarak kendini gösterebilir. Özellikle büyük halka açık şirketler bugün ESG raporlaması yapmakta ve yapılan araştırmalar 2021 yılı itibariyle S&P 500 şirketlerinin %90'ından fazlasının sürdürülebilirlik raporları yayınladığını göstermektedir. Halka açık şirketlerin yanı sıra özel şirketler, kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları (STK'lar) da ESG verileri yayınlamaktadır.
Şirketlerin ESG performansını değerlendirmek için çeşitli yöntemler ve metrikler kullanılmaktadır. Kuruluşlar, işletmeleri için en önemli konuları belirlemek, ölçmek ve raporlamak için Global Reporting Initiative (GRI) veya Value Reporting Foundation (VRF) gibi önde gelen küresel çerçevelerden birini kullanmayı tercih edebilirler. Ayrıca, yatırımcılar ve diğer paydaşlar, Sustainalytics veya MSCI ESG Research gibi üçüncü taraf ESG Derecelendirme Ajansları tarafından yayınlanan sürdürülebilirlik bilgilerini de inceleyebilirler.
Endeksler ve Derecelendirmeler: Şirketlerin finansal açıdan önemli ESG risklerini ve fırsatlarını yönetme şeklini ölçmeyi amaçlayan MSCI ESG Ratings, endüstrinin ESG risklerine maruziyetlerini ve bu riskleri nasıl yönettiklerini, akranlarına göre ne kadar iyi yönettiklerini belirlemek için kurallara dayalı bir metodoloji kullanmaktadır. Buna göre de, lider (AAA, AA), orta (A, BBB, BB) ve geri kalmış (B, CCC) olmak üzere çeşitli seviyelerde değerlendirme yapmaktadır. Sustainalytics ve FTSE4Good gibi derecelendirme kuruluşları da, şirketlerin ESG performanslarını değerlendirir ve sıralar. CDP de, kar amacı gütmeyen bir kuruluş olup, yatırımcıların, şirketlerin, şehirlerin, devletlerin ve bölgelerin çevresel etkilerini yönetmeleri için küresel bir açıklama sistemi işletmektedir.
Raporlama Standartları: GRI, SASB (Sürdürülebilirlik Muhasebesi Standartları Kurulu) ve TCFD (İklimle İlgili Finansal Açıklamalar Görev Gücü) gibi standartlar, şirketlerin ESG performanslarını raporlamalarına rehberlik eder. Borsa İstanbul’da işlem gören şirketlerin büyük çoğunluğunun sürdürülebilirlik raporları için GRI standartlarını uyguladığı düşünülmektedir. Global Reporting Initiative (GRI) tarafından belirlenen GRI standartları, sürdürülebilirlik raporlaması için oluşturulan ilk küresel standartlardır. 77 farklı endüstü için mevcut olan SASB Standartları da kuruluşların nakit akışlarını, finansman erişimini ve sermaye maliyetini kısa, orta ve uzun vadede etkileyebilecek en olası sürdürülebilirlikle ilgili risk ve fırsatları belirlemektedir. Finansal İstikrar Kurulu (FSB) tarafından kurulan İklimle İlgili Finansal Açıklamalar Görev Gücü (TCFD) de yatırımcıları, kredi verenleri ve sigorta şirketlerini uygun bir şekilde değerlendirme ve fiyatlandırma konusunda desteklemek için şirketlerin hangi tür bilgileri açıklaması gerektiğine dair öneriler geliştirmeyi amaçlamaktadır.
Türkiye’de ise, Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (TSRS), 29 Aralık 2023 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak 1 Ocak 2024 itibarıyla yürürlüğe girmiştir. Bu standartlar, şirketlerin sürdürülebilirlik performanslarını şeffaf bir şekilde raporlamalarını zorunlu kılmaktadır. TSRS, Türkiye'de yerleşik şirketlerin AB standartlarına uyumlu raporlama yapmasını teşvik etmekte ve uluslararası pazarlarda rekabet avantajı elde etmelerine katkıda bulunmaktadır.
TSRS'nin uygulanmasında bazı geçiş süreci muafiyetleri sağlanmış olup, şirketlerin raporlama yükümlülüklerini başlangıçta hafifletmeye yönelik adımlar atılmıştır. TSRS şirketlerin sürdürülebilirlik performanslarını detaylı bir şekilde raporlamalarını sağlayarak, finansal başarılarını etkileyebilecek sürdürülebilirlik risklerine ve fırsatlara nasıl yaklaştıklarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu düzenleme, işletmelerin uzun vadeli şeffaflık ve rekabet avantajı elde etmelerine yardımcı olmak amacıyla tasarlanmıştır.
KPI’lar (Anahtar Performans Göstergeleri): Çevresel, sosyal ve yönetişim konularında belirlenen spesifik göstergeler, şirketlerin performanslarını ölçmelerine ve izlemelerine olanak tanımaktadır.
Yararlanılan kaynak listesine aşağıdan ulaşabilirsiniz:
Gillan, S., Koch, A., & Starks, L. (2021). Firms and social responsibility: A review of ESG and CSR research in corporate finance. Journal of Corporate Finance, 66, 101889.
Cabaleiro-Cerviño, G., Mendi, P. ESG-driven innovation strategy and firm performance. Eurasian Bus Rev 14, 137–185 (2024). https://doi.org/10.1007/s40821-024-00254-x
Cabaleiro-Cerviño, G., Mendi, P. ESG-driven innovation strategy and firm performance. Eurasian Bus Rev 14, 137–185 (2024). https://doi.org/10.1007/s40821-024-00254-x
Cabaleiro-Cerviño, G., Mendi, P. ESG-driven innovation strategy and firm performance. Eurasian Bus Rev 14, 137–185 (2024). https://doi.org/10.1007/s40821-024-00254-x
Erol, D., Esg Greenwashing Behaviours Regarding Firm And Country Factors: Examination Of European Companies, 2023, s. 1.
Witzel, M., & Bhargava, N. (2023). What Is ESG? In AI-Related Risk: The Merits of an ESG-Based Approach to Oversight (pp. 3–4). Centre for International Governance Innovation. http://www.jstor.org/stable/resrep52982.7
Witzel, M., & Bhargava, N. (2023). What Is ESG? In AI-Related Risk: The Merits of an ESG-Based Approach to Oversight (pp. 3–4). Centre for International Governance Innovation. http://www.jstor.org/stable/resrep52982.7
Işik, D., The Relationship Between Esg Disclosures And Financial Performance In Turkish Companies, 2024, s.2
Comments